Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής

Η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, με αφορμή την ίδρυση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) το 1945.

Η ημέρα αυτή έχει ως στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για θέματα όπως η παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, η καταπολέμηση της πείνας και η πρόσβαση όλων σε υγιεινή διατροφή.

Η διατροφή, όπως ορίζεται και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες υγείας και ανάπτυξης κάθε οργανισμού, η οποία επιτυγχάνεται με την κατανάλωση ποικιλίας ποιοτικών τροφίμων, που έχουν επαρκή θρεπτικά συστατικά για την υγεία μας!

Οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες συνδέονται άρρηκτα με την μακροζωία, τη βελτίωση της υγείας, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και τη μείωση κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών και άλλων, μη μεταδιδόμενων κυρίως, νοσημάτων, ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχουν έρευνες που συνδέουν τη διατροφή με την ψυχική διάθεση.

Ιστορικά, οι καταστάσεις ψυχικής υγείας έχουν αντιμετωπιστεί με ψυχιατρικές θεραπείες όπως συμβουλευτική, φαρμακευτική αγωγή και μερικές φορές νοσηλεία.

Σήμερα, ένα αναδυόμενο πεδίο που ονομάζεται διατροφική ψυχιατρική δίνει έμφαση στο πώς η διατροφή επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αισθάνονται διανοητικά. Στοχεύει στην υποστήριξη της θεραπείας των καταστάσεων ψυχικής υγείας με αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής.

Οι υπάρχουσες μάλιστα έρευνες δείχνουν ότι τα τρόφιμα που τρώμε επηρεάζουν το γαστρεντερικό μας σύστημα, το οποίο συνδέεται άμεσα με τον εγκέφαλό μας και τους τρόπους με τους οποίους επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματα.

Η Συμβολή της Ψυχοθεραπείας

Υπάρχει ένα μεγάλο σώμα ερευνών που αναδεικνύει την αξία των θεραπευτικών παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση διατροφικών διαταραχών όπως η ανορεξία, η βουλιμία αλλά και η συναισθηματική υπερφαγία.

Φαίνεται λοιπόν, ότι εκτός από τη βελτίωση της διατροφής, η διαχείριση της ψυχικής μας υγείας μπορεί να ενισχυθεί με την υποστήριξη από ειδικούς ψυχικής υγείας

Πιο συγκεκριμένα η υποστήριξη από έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να συνεισφέρει:

1.               Στη συνειδητή κατανάλωση τροφής (mindful eating): Βοηθά τους θεραπευόμενους να κατανοήσουν πότε τρώνε λόγω συναισθηματικής ανάγκης και πώς να αποκτήσουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες.

2.               Η διατήρηση ημερολογίου σε σχέση με τις διατροφικές συνήθειες είναι μία πρακτική που βοηθάει στο να παρακολουθεί κάποιος την πρόοδο του, να παρατηρεί τις προκλήσεις και να ενισχύσει τη διάθεση για αλλαγή.

3.               Στη διαχείριση άγχους και στρες: Η καλύτερη διαχείριση του άγχους μπορεί να μειώσει την τάση για υπερφαγία ή την επιθυμία για ανθυγιεινά σνακ.

4.               Στην καθοδήγηση και παρακολούθηση διατροφικών στόχων: Οι θεραπευτές μπορούν να ενσωματώσουν διατροφικούς στόχους ως μέρος της συνολικής θεραπευτικής διαδικασίας.

Η επίγνωση είναι το πρώτο βήμα για την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών. Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε τις συνήθειες που καθοδηγούν τις διατροφικές μας συνήθειες.

Είναι σημαντικό να δίνουμε έμφαση στη μακροπρόθεσμη αλλαγή. Οι υγιεινές συνήθειες πρέπει να γίνονται μέρος της ζωής μας και να αποτελούν πηγή απόλαυσης. Η αναγνώριση των προσπαθειών μας ενισχύει τις θετικές συμπεριφορές και το κίνητρο μας για περαιτέρω αλλαγή.

Μέσα σε ένα ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προκλήσεις σε σχέση με την διατροφή τους, μπορούν να αποκτήσουν τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να αναγνωρίζουν πώς οι συναισθηματικές τους προκλήσεις ενδέχεται να επηρεάζουν τις συνήθειες πρόσληψης τροφής και τις επιλογές που αφορούν τη δίαιτα τους. Τέλος, η συνεργασία μεταξύ ψυχολόγων και διαιτολόγων μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο αποτελεσματική ολιστική υποστήριξη.

Πως επιδρούν τα συναισθήματα στην πρόσληψη τροφής;

Τα συναισθήματα συμβάλλουν στον έλεγχο των βασικών συστημάτων συμπεριφοράς σε ανθρώπους και ζώα. Μελέτες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένα συναισθήματα όπως ο θυμός, ο φόβος, η θλίψη και η χαρά καθώς και διαθέσεις που διαρκούν περισσότερο και είναι διάχυτες επηρεάζουν τις διατροφικές αντιδράσεις σε ολόκληρη τη διαδικασία λήψης τροφής όπως: το κίνητρο για την λήψη τροφής, τις συναισθηματικές αντιδράσεις στα τρόφιμα, την επιλογή φαγητού, τη μάσηση του φαγητού, τη ταχύτητα κατανάλωσης φαγητού, τη προσλαμβανόμενη ποσότητα τροφής όπως επίσης τον μεταβολισμό και την πέψη.

Μέσα από έρευνες έχει φανεί ότι οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν αλλαγές στο φαγητό ως απάντηση στο συναισθηματικό στρες, με την εμφάνιση κατά μέσο όρο 30% αύξηση και 48% μείωση της όρεξης ή της πρόσληψης τροφής. Επίσης, τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η κατανάλωση τροφής που σχετίζεται με το άγχος συνδέεται με αυξημένο σωματικό βάρος.

Ωστόσο, τα συναισθήματα μπορούν να αυξήσουν την πρόσληψη τροφής σε μία ομάδα ατόμων αλλά να μειώσουν την πρόσληψη τροφής σε μία άλλη ομάδα ατόμων. Επιπλέον, διαφορετικά συναισθήματα μπορεί να αυξήσουν ή να μειώσουν το φαγητό στην ίδια ομάδα ατόμων. Για παράδειγμα η πλήξη μπορεί να σχετίζεται με αυξημένη όρεξη, ενώ η θλίψη με μειωμένη όρεξη.

Επίσης, έρευνες σε ανθρώπους αποδεικνύουν ότι τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά τις επιπτώσεις τους στο φαγητό. Αρνητικά συναισθήματα όπως ο φόβος, ο θυμός και η θλίψη μπορεί να αυξήσουν την παρορμητική πρόσληψη τροφής, (δηλαδή την γρήγορη και ακανόνιστη κατανάλωση οποιοδήποτε διαθέσιμου τροφίμου), την κατανάλωση junk food και την πρόσληψη τροφής για την ρύθμιση της συναισθηματικής κατάστασης, αλλά μειώνουν την ευχαρίστηση στην κατανάλωση τροφής. Αντίθετα, η χαρά και άλλα θετικά συναισθήματα αυξάνουν την ευχαρίστηση στην πρόσληψη τροφής και την κατανάλωση υγιεινών τροφίμων.

Τέλος, έχει φανεί ότι ενώ η διέγερση ή τα έντονα συναισθήματα καταστέλλουν το φαγητό, τα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να αυξήσουν ή να μειώσουν την πρόσληψη τροφής.

Πώς να εφαρμόσετε διατροφικές αλλαγές για την υποστήριξη της ψυχικής υγείας

Η αλλαγή δεν έρχεται πάντα εύκολα, ειδικά αν εργάζεστε ενάντια σε συνήθειες που έχετε διαμορφώσει όλα αυτά τα χρόνια. Ευτυχώς, εάν προγραμματίσετε εκ των προτέρων, υπάρχουν ορισμένα βήματα που μπορείτε να κάνετε για να διευκολύνετε την αλλαγή.

1. Πηγαίνετε χαλαρά με τον εαυτό σας

Η πραγματοποίηση οποιουδήποτε τύπου αλλαγής στον τρόπο ζωής απαιτεί χρόνο και η μετάβαση από τη γραμμή εκκίνησης στο σημείο τερματισμού δεν θα συμβεί εν μία νυκτί. Θυμηθείτε ότι η αλλαγή είναι μια διαδικασία. Εάν γλιστρήσετε και σκοντάψετε στην πορεία, είναι φυσιολογικό και εντάξει.

2. Τρώτε προσεκτικά

Ένα από τα πιο ισχυρά βήματα που μπορείτε να κάνετε προς το φαγητό για την ψυχική σας υγεία είναι να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή στο πώς τα διάφορα τρόφιμα και ποτά επηρεάζουν τον τρόπο που αισθάνεστε. Εάν αναρωτιέστε αν ορισμένα τρόφιμα θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ψυχική σας υγεία, δοκιμάστε να τα εξαλείψετε από τη διατροφή σας για να δείτε αν αλλάζει κάτι σχετικά με τον τρόπο που αισθάνεστε.

Στη συνέχεια, επανενσωματώστε τα στη διατροφή σας και παρατηρήστε ξανά τυχόν αλλαγές στον τρόπο που αισθάνεστε. Οι εξατομικευμένες προσεγγίσεις όπως η ενσυνείδητη διατροφή αποτελούν τη βάση του αναπτυσσόμενου πεδίου της διατροφικής ψυχιατρικής.

3. Ξεκινήστε με μικρά βήματα

Αντί να προσπαθείτε να επανεφεύρετε εντελώς ολόκληρη τη διατροφή σας εν μία νυκτί, ξεκινήστε κάνοντας μια μικρή αλλαγή κάθε φορά. Αυτό θα μπορούσε να είναι τόσο απλό όσο το να στοχεύετε να έχετε τουλάχιστον ένα κομμάτι φρούτου κάθε μέρα ή να περιορίζεστε σε έναν ορισμένο αριθμό καφεϊνούχων ποτών την εβδομάδα.

4. Δοκιμάστε να αλλάξετε αυτά τα τρόφιμα

 Μια μικρή αλλαγή που είναι εύκολο να ξεκινήσετε είναι η ανταλλαγή τροφίμων που φαίνεται να υποστηρίζουν την ψυχική υγεία με εκείνους που μπορεί να μην το κάνουν. Μερικά παραδείγματα ανταλλαγής υγιεινών τροφίμων είναι:

•         ολόκληρα τρόφιμα αντί για συσκευασμένα και επεξεργασμένα τρόφιμα

•         δημητριακά ολικής αλέσεως αντί για εξευγενισμένα δημητριακά

•         ολόκληρα φρούτα αντί για αποξηραμένα φρούτα και χυμούς

•         θαλασσινά ή άπαχα πουλερικά αντί για κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα

•         γαλακτοκομικά προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση αντί για ζαχαρούχα

•         αρωματισμένα νερά αντί για σόδα

•         τσάι από βότανα αντί για αλκοόλ

•         βότανα και μπαχαρικά αντί για ζάχαρη και αλάτι.

5. Παρακολουθήστε την πρόοδό σας

Το να κάνεις μια αλλαγή και να κολλήσεις με αυτό είναι πάντα ένα υπέροχο συναίσθημα. Αλλά αν δεν παρακολουθείτε πώς αυτή η αλλαγή επηρεάζει τους στόχους της μεγάλης εικόνας σας, είναι δύσκολο να πείτε εάν οι αλλαγές που έχετε κάνει λειτουργούν πραγματικά ή όχι. Σκεφτείτε μερικούς τρόπους με τους οποίους θα παρακολουθείτε την πρόοδό σας και πώς θα την τεκμηριώνετε.

Η παρακολούθηση της προόδου σας μπορεί να είναι τόσο απλή όσο η καταγραφή του τρόπου με τον οποίο τα διαφορετικά τρόφιμα σας κάνουν να αισθάνεστε ή η χρήση μιας λίστας ελέγχου για την παρακολούθηση τις ομάδες τροφίμων από τις οποίες τρώτε μέσα στην ημέρα.

Θυμηθείτε: θα χρειαστεί λίγος χρόνος μετά την πραγματοποίηση αλλαγών στη διατροφή σας μέχρι να αισθανθείτε αξιοσημείωτες αλλαγές στην ψυχική σας υγεία. Να είστε υπομονετικοί, να είστε προσεκτικοί και να ξεκινήσετε με μερικές μικρές αλλαγές με τις οποίες μπορείτε να παρακολουθείτε την πρόοδό σας.

Τι είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας;

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας εορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου.

Πρόκειται για μια παγκόσμια εκδήλωση που διοργανώνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας και την προώθηση της ψυχικής ευεξίας.

Στόχοι της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας:

1. Ευαισθητοποίηση: Μέσω εκδηλώσεων, εκστρατειών και ενημερωτικών πρωτοβουλιών, ο σκοπός είναι να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία της ψυχικής υγείας και της ψυχικής ευεξίας.

2. Καταπολέμηση του κοινωνικού στιγματισμού: Η επιδείνωση του κοινωνικού στιγματισμού για τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι σημαντική πτυχή της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας. Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να ζουν χωρίς φόβο ή ντροπή και να ζητούν βοήθεια όταν το χρειάζονται.

3. Προαγωγή της ψυχικής ευεξίας: Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας προάγει την ψυχική ευεξία και την υιοθέτηση θετικών πρακτικών που μπορούν να βελτιώσουν την ψυχική υγεία.

Σημασία της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας:

Η ψυχική υγεία επηρεάζει την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Κάθε χρόνο, πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας όπως κατάθλιψη, άγχος, στρες, κατάσταση πανικού, σχιζοφρένεια και άλλα ψυχικά νοσήματα. Η πρόληψη, η προαγωγή και η υποστήριξη της ψυχικής υγείας είναι σημαντικές πτυχές που συμβάλλουν στο να έχουμε μια υγιή και ευτυχισμένη κοινωνία.

Καταληκτικά, η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για τον κόσμο να ενώσει τις δυνάμεις του και να δείξει υποστήριξη και αλληλεγγύη σε όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Επιπλέον, μας υπενθυμίζει τη σημασία της ανοιχτής συζήτησης και της κατανόησης για το θέμα αυτό, ενισχύοντας έτσι την προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα πιο υγιές και συμπαθητικό περιβάλλον για όλους.

Γιατί η ψυχική υγεία είναι κρίσιμη για την ποιότητα ζωής του ατόμου;

Η ψυχική υγεία είναι κρίσιμη για την ευημερία και την ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Παίζει σημαντικό ρόλο στην ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις, να αναπτύσσουμε υγιείς σχέσεις και να εκπληρώνουμε τα επαγγελματικά μας καθήκοντα. Αν και η ψυχική υγεία επηρεάζεται από πολλούς εξωτερικούς παράγοντες, υπάρχουν μερικά βήματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να την προστατέψουμε:

Σημασία της ψυχικής υγείας για τον άνθρωπο:

1. Ευημερία και ευτυχία: Η καλή ψυχική υγεία επιτρέπει στον άνθρωπο να απολαμβάνει τη ζωή, να νιώθει ευτυχισμένος και να αντιμετωπίζει τα προβλήματα με αισιοδοξία.

2. Απόδοση και επιτυχία: Η καλή ψυχική υγεία βοηθά τον άνθρωπο να είναι πιο αποδοτικός, να έχει συγκέντρωση και να πετυχαίνει τους στόχους του.

3. Υγιείς σχέσεις: Η ψυχική ευεξία συνδέεται με την ικανότητα να αναπτύσσουμε στενές και υγιείς σχέσεις με τους άλλους.

4. Αντιμετώπιση του άγχους και του στρες: Η ισορροπημένη ψυχική κατάσταση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του άγχους και του στρες που συναντάμε στην καθημερινή ζωή.

Προστασία της ψυχικής υγείας παρά τις εξωτερικές συνθήκες:

1. Σωματική φροντίδα: Η υγιής διατροφή, η ανεπτυγμένη άσκηση και η αρκετή ξεκούραση είναι σημαντικά για την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας.

2. Υποστήριξη κοινότητας: Η συμμετοχή σε κοινότητες και κοινωνικά δίκτυα μπορεί να προσφέρει υποστήριξη και συναισθηματική σύνδεση.

3. Αντιμετώπιση στρες: Αναζητήστε τρόπους να αντιμετωπίσετε το άγχος και το στρες, όπως η άσκηση, η χαλάρωση, η μελέτη τεχνικών αντιμετώπισης και η υιοθέτηση χόμπι που σας αρέσουν.

4. Επικοινωνία: Μιλήστε για τα συναισθήματά σας και τις σκέψεις σας με αγαπημένα πρόσωπα ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

5. Συμμετοχή σε δραστηριότητες που σας ενδιαφέρουν: Η συμμετοχή σε δραστηριότητες που σας κάνουν ευτυχισμένους και εκπληρώνουν μπορεί να βελτιώσει τη διάθεσή σας.

6. Ζωή με σημασία: Αναζητήστε νόημα και στόχους στη ζωή σας, που μπορούν να σας δώσουν έμπνευση και χαρά.

Καθιστώντας την ψυχική υγεία προτεραιότητα και ακολουθώντας τις παραπάνω συμβουλές, μπορούμε να αναπτύξουμε ανθεκτικότητα και να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία τις προκλήσεις που εμφανίζονται στη ζωή μας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η ψυχική υγεία είναι ένα πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο που πρέπει να φροντίζουμε και να το προστατεύουμε.

Ένας μεγάλος αριθμός συνανθρώπων μας, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, πεθαίνει κάθε χρόνο από σοβαρά αιματολογικά νοσήματα γιατί ο μυελός του, το «εργοστάσιο» που φτιάχνει το αίμα του, παρουσιάζει σοβαρή βλάβη.

Η εξέλιξη της επιστήμης δίνει σήμερα τη δυνατότητα σε εμάς να σώσουμε αυτούς τους ανθρώπους προσφέροντας κάτι από τον εαυτό μας. Η εθελοντική δωρεά μυελού των οστών είναι μια δωρεά παρόμοια με εκείνη της αιμοδοσίας, στην οποία κορυφώνεται η προσφορά ενός ανθρώπου προς ένα συγκεκριμένο συνάνθρωπό του στον οποίο χαρίζει πραγματικά τη ζωή.

Τι είναι ο μυελός των οστών;

Ο μυελός των οστών είναι ο ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά και περιέχει αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, δηλαδή πρόδρομες μορφές των κυττάρων που τελικά θα κυκλοφορήσουν μέσα στο αίμα (λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια).  Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο μυελός των οστών δεν έχει σχέση με τον νωτιαίο μυελό, ο οποίος βρίσκεται στο νωτιαίο σωλήνα της σπονδυλικής στήλης, αποτελεί ιστό του νευρικού συστήματος που σχετίζεται με νευρικές λειτουργίες και όχι με την αιμοποίηση.

Ποιος χρειάζεται μεταμόσχευση μυελού των οστών;

Σε περίπτωση που ο μυελός των οστών ανεπαρκεί, έχει καταστραφεί ή διηθηθεί από κακοήθη κύτταρα, εκδηλώνονται σοβαρότατα αιματολογικά νοσήματα, όπως λευχαιμία, μυελική απλασία κ.ά. Η αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών επιχειρείται με διάφορα φαρμακευτικά σχήματα, αλλά πολλές φορές μόνη θεραπεία είναι η μεταμόσχευση, δηλαδή η αντικατάσταση του πάσχοντος μυελού με μυελό που θα του μεταμοσχευθεί από έναν συμβατό με αυτόν, υγιή δότη. Αντί του μυελού, μπορεί από τον δότη να γίνει λήψη αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων από το περιφερικό αίμα. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μεταμόσχευση ομφαλοπλακουντιακό αίμα που είναι πλούσιο σε αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, συλλέγεται  από τον ομφάλιο λώρο των νεογέννητων και φυλάσσεται σε ειδικές "Τράπεζες". 

Πως αναγνωρίζεται η συμβατότητα;

Προκειμένου η μεταμόσχευση να έχει επιτυχία είναι απολύτως απαραίτητο ο δότης και ο λήπτης να παρουσιάζουν ιστική συμβατότητα, δηλαδή ομοιότητα ως προς ειδικά μόρια (αντιγόνα του συστήματος HLA) που εκφράζουν πάνω στα κύτταρά τους. Τα HLA αντιγόνα, τα οποία είναι διαφορετικά σε κάθε άτομο και καθορίζουν τον «Ιστική Ταυτότητά» του, προσδιορίζονται  σε ειδικά εργαστήρια ιατοσυμβατότητας  σε δείγμα αίματος και η σύγκριση της «Ιστικής Ταυτότητας» δύο ατόμων έχει σαν αποτέλεσμα την εκτίμηση της οιμοιότητας-συμβατότητας μεταξύ τους. Χαρακτηριστικό του HLA είναι ο τεράστιος πολυμορφισμός του. Αν, με βάση το σύστημα ΑΒΟ, τα άτομα κατατάσσονται σε 4 ομάδες αίματος (Α, Β, ΑΒ, Ο), μια κατάταξη με βάση το HLA θα οδηγούσε σε τεράστιο αριθμό «ομάδων», γεγονός που κάνει κατανοητό ότι η πιθανότητα HLA-ομοιότητας δύο τυχαίων ατόμων είναι εξαιρετικά μικρή.

Πως θα βρεθεί συμβατός δότης για τον ασθενή;

Επειδή τα αντιγόνα HLA κληρονομούνται από τους γονείς, η πρώτη αναζήτηση κατάλληλου δότη για έναν ασθενή γίνεται μέσα στην οικογένειά του. Η αναζήτηση αυτή θα δώσει το ποθητό αποτέλεσμα για το 1/3 μόνον των ασθενών.

Για τους υπόλοιπους, θα πρέπει να αναζητηθεί μη συγγενής δότης ανάμεσα σε εθελοντές που έχουν εκφράσει την επιθυμία να δώσουν μυελό των οστών για οποιονδήποτε ασθενή έχει ανάγκη.  

Για τον εντοπισμό κατάλληλων (αν οχι όμοιων, που είναι απίθανο, τουλάχιστον αποδεκτά συμβατών) μη συγγενών δοτών, απαιτείται η ύπαρξη μεγάλου αριθμού εθελοντών.

Τι είναι οι “δεξαμενές” δοτών;

Η  στρατολόγηση εθελοντών ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70 στην Ολλανδία, τις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρετανία. Σε κάθε κράτος, οι καταγραφόμενοι εθελοντές συγκεντώνονται σε ένα κεντρικό αρχείο που αποτελεί την Εθνική «Δεξαμενή».  Τα στοιχεία των Εθνικών «Δεξαμενών» συγκεντρώνονται σε ένα Διεθνές Αρχείο, το οποίο έχει, σήμερα,   καταγεγραμμένους περισσότερους από 42.000.000 εθελοντές (συμπεριλαμβανομένων και των μονάδων ομφαλοπλακουντιακού αίματος). Ολες οι συνεργαζόμενες εθνικές «Δεξαμενές» έχουν πρόσβαση στο Διεθνές Αρχείο.

Τι γίνεται στην Ελλάδα;

Από τη δεκαετία του ’80, στην Ελλάδα, λειτούργησαν  δύο «Δεξαμενές» δοτών, μία στην Αθήνα και μία στη Θεσσαλονίκη, στις οποίες αναφέρονταν οι εθελοντές που στρατολογούνται  και τυποποιούνται σε 5 Κέντρα Δοτών. Από το τέλος του 2002, λειτουργεί μια κεντρική «Δεξαμενή» στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), ο οποίος συντονίζει όλες τις μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας. Οι καταχωρημένοι Έλληνες εθελοντές, το 2023, ήταν περίπου 250.000, αριθμός που είναι μικρός αν αναλογιστεί κανείς τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των ασθενών που χρειάζονται μεταμόσχευση. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η αναζήτηση κατάλληλου δότη για έναν ασθενή μεταξύ εθελοντών με κοινή εθνική καταγωγή με αυτόν, αυξάνει κατά πολύ την πιθανότητα ανεύρεσης συμβατότητας λόγω γενετικών ομοιοτήτων.

Επομένως είναι επιτακτική η ανάγκη αύξησης των Ελλήνων δοτών προς όφελος των Ελλήνων ασθενών, αλλά και για την ουσιαστικότερη συμμετοχή της χώρας μας στη διεθνή προσπάθεια.  

Ποιος μπορεί να γίνει δότης μυελού των οστών;

Εθελοντής δότης μυελού των οστών μπορεί να γίνει  οποιοσδήποτε έχει ξεπεράσει το 18 έτος της ηλικίας του και δεν είναι μεγαλύτερος από 45  χρόνων, δεν έχει ιστορικό μεταδοτικών νοσημάτων, νεοπλασιών ή καρδιοπαθειών (παρόμοιες προϋποθέσεις με αυτές της εθελοντικής αιμοδοσίας), με την παρακάτω διαδικασία: 

•         Ενημερώνεται προφορικά και με έντυπο υλικό για όλες τις πλευρές της δωρεάς αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων/μυελού των οστών, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην έννοια του εθελοντισμού, της δωρεάς προς οποιονδήποτε έχει ανάγκη, της ανωνυμίας και της ελευθερίας του δότη για οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με την τελική δωρεά.

•         Συμπληρώνει ένα ερωτηματολόγιο με ιατρικές πληροφορίες, από τις οποίες κρίνεται η καταλληλότητά του να συμπεριληφθεί στους εθελοντές.

•         Συμπληρώνει ένα έντυπο με προσωπικά στοιχεία (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνα κ.α.), τα οποία παραμένουν αυστηρά εμπιστευτικά.

•         Υπογράφει δήλωση συγκατάθεσης, όπου εκφράζει την επιθυμία του να περιληφθεί στους εθελοντές χωρίς αυτό να σημαίνει δέσμευσή του για την συμμετοχή του στα επόμενα βήματα της διαδικασίας εάν βρεθεί συμβατός με κάποιον ασθενή.

•         Υποβάλλεται σε λήψη μικρής ποσότητας αίματος (5ml περίπου), προκειμένου να καθορισθεί ο ιστικός του τύπος (HLA) για να μπορεί να συγκριθεί με εκείνους των ασθενών.

•         Τα HLA αντιγόνα του εθελοντή δότη καταγράφονται στο αρχείο του Κέντρου Δοτών και το Εθνικό Αρχείο Δοτών του ΕΟΜ, από τον οποίο και αναφέρονται στο Διεθνές Αρχείο. Αντίθετα, τα προσωπικά του στοιχεία παραμένουν τοπικά και δεν γίνονται γνωστά σε κανέναν εκτός του προσωπικού του Κέντρου όπου στρατολογήθηκε ο εθελοντής και της Εθνικής «Δεξαμενής» εαν ο ίδος έχει συγκατατεθεί γι’ αυτό.

•         Ο εθελοντής δότης μπορεί να παραμείνει στο αρχείο ως τα 55 του χρόνια. Έχει το δικαίωμα να ζητήσει τη διαγραφή του οποιαδήποτε στιγμή, αλλά και την υποχρέωση να ενημερώνει για τυχόν αλλαγές στην υγεία του ή στα προσωπικά του στοιχεία.

Ποιος ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να γίνει δότης;

►   AIDS/HIV

Αν έχεις διαγνωσθεί με AIDS ή έχεις θετική εξέταση για HIV (ιό του AIDS), δεν μπορείς να εγγραφείς δότης.

►   Αρτηριακή υπέρταση

Η υπέρταση είναι σύνηθες πρόβλημα γι’ αυτό κάθε περίπτωση υποψήφιου δότη εξετάζεται ιδιαίτερα.Αν πάσχεις από υπέρταση αλλά η πίεσή σου διατηρείται υπό έλεγχο μπορείς να εγγραφείς δότης.

Δεν μπορείς να εγγραφείς στις εξής περιπτώσεις:

•         Συνύπαρξη άλλου καρδειαγγειακού.

•         Υπέρταση υπό διερεύνηση του αιτίου που την προκαλεί

•         Δεν έχουν περάσει τουλάχιστον 4 εβδομάδες από την έναρξη ή την αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής

►   Άσθμα

Αν υποφέρεις από βρογχικό άσθμα μπορείς να γίνεις δότης με την προϋπόθεση ότι ελέγχεται με εισπνεόμενα ή από του στόματος φάρμακα. Δεν μπορείς να εγγραφείς αν χρειάζεται να παίρνεις κορτικοστεροειδή από το στόμα.

►   Aυτοάνοσα νοσήματαΑν όμως πάσχεις από σοβαρό συστηματικό αυτοάνοσο νόσημα, όπως π.χ ρευματοειδή αρθρίτιδα, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, σαρκοστέωση, φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, σκλήρυνση κατά πλάκας, σύνδρομο Gillian-Barre , δεν μπορείς να εγγραφείς.► Βάρος

Ο υποψήφιος δότης δε θα πρέπει να είναι λιγότερο από 50 kg και δε θα πρέπει να υπερβαίνει το ανώτατο αποδεκτό βάρος που αντιστοιχεί στο ύψος του.

►   Διαταραχές πήξης και βλάβες αιμοφόρων αγγείων

Όσοι πάσχουν από κάποιο νόσημα που έχει σχέση με αιμορραγική διάθεση, θρομβοπενία ή θρομβοφιλία, δεν αποκλείονται εξ’ ορισμού αλλά η κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται ξεχωριστά ανάλογα με το νόσημα και το ιστορικό.Αν έχεις ιστορικό αιμορραγιών, θρομβοπενίας ή θρομβώσεων, άσχετα από το υποκείμενο νόσημα, δεν μπορείς να εγγραφείς δότης. Εξαιρείται η περίπτωση της μονόπλευρης εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης του κάτω άκρου που οφείλεται σε χειρουργική επέμβαση, ακινησία ή εγκυμοσύνη.

►   Επιληψία

Αν πάσχεις από επιληψία και είσαι εκτός θεραπείας και χωρίς κρίση για τουλάχιστον 12 μήνες μπορείς να εγγραφείς ως δότης, ενώ αν είσαι υπό θεραπεία δεν γίνεσαι δεκτός.

►   Ηπατίτιδα

Αν πάσχεις ή έχεις ιστορικό ηπατίτιδας C. Δεν μπορείς να εγγραφείς δότης.

►   Προβλήματα σπονδυλικής στήλης και οστώνΑν τα προβλήματα αυτά προκαλούν έντονο χρόνιο πόνο ώστε να επηρεάζεται σημαντικά η καθημερινή σου δραστηριότητα, δεν μπορείς να εγγραφείς.►   Σακχαρώδης ΔιαβήτηςΑν έχεις σακχαρώδη διαβήτη, δεν μπορείς να εγγραφείς δότης. Ένας ήδη εγγεγραμμένος δότης που θα εμφανίσει σακχαρώδη διαβήτη, μπορεί να δώσει μόσχευμα, μετά από λεπτομερή κλινική και εργαστηριακή εκτίμηση.►   Ψυχικές διαταραχές, κατάθλιψηΑν έχεις ιστορικό ή πάσχεις από διπολική διαταραχή ή κατάθλιψη, μπορείς να εγγραφείς δότης αν είσαι σε ύφεση με φαρμακευτική ή άλλη αγωγή. Η χρήση κάποιων φαρμάκων πιθανόν να επηρεάσουν τον τρόπο συλλογής του μοσχεύματος δηλαδή αν θα γίνει από τον μυελό των οστών ή το περιφερικό αίμα.

Τι θα συμβεί αν ένας δότης είναι συμβατός με κάποιον ασθενή;

Εάν ένας εθελοντής βρεθεί αρχικά συμβατός με έναν ασθενή και εξακολουθεί να επιθυμεί τη δωρεά, γίνονται συμπληρωματικές εξετάσεις επιβεβαίωσης της συμβατότητας και, στη συνέχεια, υποβάλλεται σε check-up  για να επβεβαιωθεί η καλή κατάσταση της υγείας του.

Σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας μέχρι την τελική συγκατάθεση για τη μεταμόσχευση, ο εθελοντής μπορεί να ανακαλέσει την απόφασή του για τη δωρεά εάν αισθανθεί ότι δεν είναι έτοιμος γι’ αυτή. Εν τούτοις, είναι εξαιρετικά σημαντικό ο δότης να είναι συνειδητοποιημένος και απολύτως βέβαιος για την απόφασή του. Ατομα που έχουν αμφιβολίες ή εγγράφονται κάτω από συναισθηματική ή άλλη πίεση χωρίς να είναι σίγουρα αν είναι πραγματικά πρόθυμα να προχωρήσουν, θα πρέπει να κατανοήσουν ότι δίνουν ψεύτικες ελπίδες στους ασθενείς.

Πως γίνεται η λήψη του μοσχεύματος;

Η λήψη του μοσχεύματος από τον δότη γίνεται στο πλησιέστερο Μεταμοσχευτικό Κέντρο της περιοχής του και μεταφέρεται στο κέντρο που θα μεταμοσχευθεί ο λήπτης.

•         Αν η πηγή των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων που θα χρησιμοποιηθούν για έναν ασθενή είναι ο μυελός των οστών, τότε η λήψη τους γίνεται στο χειρουργείο από ειδικούς Αιματολόγους με παρακέντηση στα οστά της λεκάνης κάτω από γενική ή ραχιαία αναισθησία. Το ποσό του μυελού του συλλέγεται, αποτελεί το 5% περίπου του συνόλου του μυελού του δότη και αναγεννάται γρήγορα, χωρίς να επηρεάζεται η γενική κατάστασή του. Ο δότης επιστρέφει στο σπίτι του την επομένη της λήψης και το μόνο σύμπτωμα που παρουσιάζει είναι ένας ελαφρός πόνος στο σημείο της παρακέντησης.

•         Εάν χρησιμοποιηθούν κύτταρα περιφερικού αίματος, τότε στο δότη χορηγούνται ειδικοί «αυξητικοί» παράγοντες που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων και λίγες ημέρες αργότερα γίνεται η λήψη των κυττάρων με τρόπο παρόμοιο όπως της αιμοδοσίας (κυτταραφαίρεση).

Λίγους μήνες μετά την δωρεά του, ο δότης μπορεί, αν το επιθυμεί, να επανέλθει στο αρχείο των εθελοντών. Σε σπάνιες περιπτώσεις (ανεπαρκής εμφύτευση του μοσχεύματος), μπορεί να του ζητηθεί η λήψη επιπλέον ποσότητας κυττάρων (μυελού ή περιφερικού αίματος) για τον ίδιο ασθενή.

Η δωρεά είναι ανώνυμη

Η δωρεά προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων είναι ανώνυμη. Ο δότης ενημερώνεται μόνο για το φύλο, την ηλικία και τη χώρα προέλευσης του ασθενούς για τον οποίο θα γίνει δότης, ενώ και ο ασθενής γνωρίζει μόνο τα αντίστοιχα στοιχεία για τον δότη του. Εν τούτοις, ο δότης μπορεί να ενημερώνεται για την εξέλιξη της πορείας του ασθενούς, αλλά απαγορεύεται αυστηρά, η αποκάλυψη αποιουδήποτε στοιχείου για την ταυτότητα του ενός ή του άλλου. Μετά μερικούς μήνες και ανάλογα με τους κανόνες που ισχύουν σε κάθε χώρα, μπορεί να επιτραπεί η ανταλλαγή ανώνυμης αλληλογραφίας μεταξύ τους και, στη συνέχεια, και αφού έχει περάσει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του έτους και το επιθυμούν και οι δύο, να επιτραπεί η ανταλλαγή στοιχείων που αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους. Ευνόητο είναι ότι σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται οποιαδήποτε οικονομική προσφορά από τον ασθενή προς τον δότη. Σημειώνεται ότι  κάθε οικονομική επιβάρυνση του δότη (μετακινήσεις, απώλειες ημερομισθίων κλπ) καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα του ασθενούς χωρίς καμμία συμμετοχή του ιδίου.

Γιατί να γίνεις εθελοντής δότης αιμοποιητικών κυττάρων/μυελού των οστών;

Γιατί μπορεί να είσαι ο μοναδικός που έχει τη δύναμη να σώσει έναν άνθρωπο που πάσχει από λευχαιμία ή άλλο σοβαρό αιματολογικό νόσημα.

Όταν κάποιος ασθενής χρειαστεί μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων/ μυελού των οστών ενεργοποιείται αναζήτηση για συμβατό δότη, αρχικά στο οικογενειακό περιβάλλον (αδελφό, αδελφή). Με δεδομένο ότι μόνο οι 3 από τους 10 ασθενείς θα βρουν συμβατό συγγενή δότη, για το 70% των ασθενών η αναζήτηση επεκτείνεται στο Εθνικό και Παγκόσμιο Αρχείο Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών για να βρεθεί κατάλληλος δότης.

Η ανεύρεση συμβατού, μη συγγενή δότη με ασθενή είναι δύσκολη, γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των εθελοντών δοτών. Ιδιαίτερα η αύξηση των Ελλήνων εθελοντών δοτών μυελού των οστών είναι απαραίτητη γιατί η κοινή γενετική καταγωγή μεγαλώνει την πιθανότητα συμβατότητας.

Φαντάσου πως με λίγο σάλιο, μπορείς να σώσεις μια ζωή!!!

ΓΙΝΕ ΤΩΡΑ ΕΘΕΛΟΝΤΗΣ ΔΟΤΗΣ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ!